Cơ quan sinh dục ngoài
Cơ quan sinh dục ngoài của cả bé trai và bé gái sơ sinh có thể là khá lớn và phồng to khi lọt lòng mẹ. Tại sao vậy? Đó là do một vài yếu tố gây nên, như việc tiếp xúc với các hooc-môn của mẹ và bào thai tiết ra, các mô sinh dục bị thâm tím và sưng phồng do chấn thương khi sinh, và quá trình phát triển tự nhiên của cơ quan sinh dục ngoài.
Ở bé gái, môi ngoài âm đạo (mép lớn) có thể phồng to lúc chào đời. Lớp da ở môi âm hộ có thể trơn láng hoặc hơi nhăn nheo. Đôi khi giữa vùng môi âm hộ của bé phình ra một mẩu mô nhỏ màu hồng – đây là mô màng trinh dư thừa; nó sẽ tự thụt vào trong môi âm hộ khi cơ quan sinh dục của bé phát triển.
Do ảnh hưởng hooc-môn của mẹ nên hầu hết các bé gái sơ sinh đều tiết ra chất nhầy âm đạo (khí hư) và cũng có thể tiết ra một chút máu kéo dài trong một vài ngày. “Sự hành kinh chút ít” này là hiện tượng xuất huyết kinh nguyệt bình thường ở tử cung của trẻ sơ sinh, xảy ra khi hooc-môn estrogen từ mẹ truyền sang con bắt đầu chấm dứt. Mặc dù xảy ra ở bé trai nhiều hơn nhưng triệu chứng sưng phồng bẹn ở bé gái sơ sinh có thể là dấu hiệu của chứng thoát vị bẹn.
Tràn dịch màng tinh
Ở bé trai, bìu (túi chứa tinh hoàn) thường trông có vẻ phồng to lên. Hiện tượng này là do chứng tràn dịch màng tinh, đây là chứng ứ dịch trong bìu thường thấy ở bé trai sơ sinh, thường hết trong 3 đến 6 tháng đầu. Nếu trên 3 đến 6 tháng mà bìu hoặc vùng bẹn của bé vẫn sưng phồng hoặc phình to dai dẳng hoặc có vẻ như trầm trọng hơn thì bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ nhé. Điều này có thể là dấu hiệu của chứng thoát vị bẹn, thường phải điều trị bằng phẫu thuật. Tinh hoàn của bé trai sơ sinh có thể khó thấy khi bìu phình to. Bé trai sơ sinh cũng thường săn cứng dương vật, nhất là ngay trước lúc bé muốn đi tiểu.
Hơn 95% trẻ sơ sinh đi tiểu trong vòng 24 tiếng đồng hồ đầu. Nếu bé được sinh ở bệnh viện thì nhân viên chăm sóc trẻ sẽ hỏi bạn xem có phải bé đi tiểu khi ở với bạn không. Nếu bé không đi tiểu trong khoảng thời gian này thì có thể là bé đã tiểu ngay sau khi lọt lòng mẹ lúc còn trong phòng sanh.
Nếu bé cắt bao quy đầu thì dương vật thường mất khoảng từ 7 đến 10 ngày mới lành được. Trong thời gian này, đầu dương vật của bé có thể đau buốt, chảy máu và có màu vàng nhạt. Mặc dù triệu chứng này hoàn toàn bình thường nhưng nếu kèm thêm các triệu chứng khác thì không ổn. Hãy gọi điện cho bác sĩ ngay lập tức nếu thấy xung quanh đầu dương vật của bé bị đỏ, chảy máu dai dẳng và trở nên trầm trọng hơn sau 3 ngày, sốt, và các dấu hiệu nhiễm trùng khác (như vết giộp cương mủ), và không đi tiểu được bình thường trong 6 đến 8 tiếng đồng hồ sau khi cắt bao quy đầu xong.
Tắm
Với bé trai có cắt bao quy đầu hay không thì việc tắm bằng miếng bông, chất làm se, hoặc bất kỳ sản phẩm tắm đặc biệt nào khác cũng không cần thiết – mỗi lần tắm bé bạn chỉ cần xà phòng và nước ấm là đủ rồi.
Chẳng một biện pháp phòng ngừa đặc biệt nào cần thiết đối với trẻ mới cắt bao quy đầu hơn sự nhẹ nhàng đâu, vì bé có thể cảm thấy hơi khó chịu sau khi phẫu thuật. Nếu bé được băng trên vết rạch thì bạn có thể phải thay cho bé một miếng băng khác vào bất cứ lúc nào thay tã cho bé trong 1 hoặc 2 ngày sau khi cắt bao quy đầu nhé (hãy cho một chút mỡ bôi trơn lên băng để da bé khỏi bị dính). Bác sĩ cũng thường khuyến nghị nên thoa một chút mỡ bôi trơn lên dương vật của bé hoặc lên phía trước tã lót để làm giảm khó chịu có thể xảy ra do chà xát với tã. Cách chăm sóc dương vật cho bé cũng thay đổi tuỳ vào kiểu quy trình cắt bao quy đầu mà bác sĩ đã làm cho bé. Bạn cần thảo luận với bác sĩ về cách chăm sóc cho bé sau phẫu thuật nhé.
Nếu bé không được cắt bao quy đầu thì bạn nên chắc rằng đừng bao giờ kéo mạnh bao quy đầu ngược về sau để rửa sạch bên dưới cho bé. Thay vì làm điều đó, bạn nên nhẹ nhàng kéo bao quy đầu về phía đầu dương vật và rửa sạch hết bựa sinh dục (đó là các “hạt” màu trắng của tế bào da chết dính quyện với chất nhờn tự nhiên trên cơ thể). Khi bé lớn lên thì bao quy đầu sẽ tự thụt vào sao cho có thể kéo từ đầu dương vật về phía bụng được. Điều này xảy ra ở từng bé trai khác nhau và ở từng độ tuổi khác nhau, nhưng hầu hết các bé trai đều có thể thụt bao quy đầu của mình lại vào lúc 5 tuổi.
Da
Gần như không còn nghi ngờ gì về xuất xứ của cách nói “miệng còn hôi sữa”, dùng để diễn tả một người non nớt hoặc chưa có kinh nghiệm. Cơ thể trẻ sơ sinh thường phủ đầy các chất dịch khác nhau lúc vừa lọt lòng mẹ, như nước ối và thường dính một chút máu (máu của mẹ, không phải của bé). Các y tá và nhân viên đỡ đẻ sẽ lau khô bé ngay tức khắc để tránh làm hạ thân nhiệt của bé khi da thoát ẩm nhanh. Trẻ sơ sinh cũng phủ lớp chất màu trắng dày, sền sệt gọi là bã nhờn thai nhi – lớp bã nhờn này thường được rửa sạch hết trong lần tắm đầu tiên của trẻ.
Nhiều ông bố, bà mẹ cũng hoảng hốt, giật mình khi nhìn thấy màu da của trẻ sơ sinh. Da bị chấm lốm đốm đồi mồi, nhiều vùng tái nhợt và đo đỏ cũng thường gặp ở trẻ vì hệ tuần hoàn máu ở bề mặt da của bé chưa ổn định bình thường được. Tương tự, chứng tê và xanh tím đầu chi, hoặc da tay, chân và vùng da quanh môi xanh tím cũng thường thấy, nhất là khi trẻ ở trong môi trường mát lạnh.
Khi rặn khóc hoặc đi tiêu, da của trẻ sơ sinh có thể tạm thời chuyển thành màu đỏ củ dền (đỏ tía) hoặc xanh-tía. Nhiều vết đỏ, vết trầy xước, vết thâm tím, và đốm xuất huyết cũng thường thấy trên mặt và trên nhiều bộ phận khác của cơ thể. Các hiện tượng đó là do chấn thương đè ép qua đường sinh hoặc do áp lực của những chiếc kẹp sản khoa sử dụng để hỗ trợ sinh đẻ. Chúng sẽ lành và biến mất trong một hai tuần đầu đời.
Những sợi tóc mềm, mịn được gọi là lông tơ, cũng xuất hiện trên mặt, vai, và lưng của trẻ sơ sinh. Phần lớn thứ tóc này thường rụng từ trong tử cung trước khi bé chào đời; với lý do này thì lông tơ thường được thấy nhiều hơn đối với các em bé sinh non. Trong bất cứ tình huống này thì mớ tóc này sẽ rụng hết trong một vài tuần.
Lớp da trên cùng của trẻ sơ sinh sẽ bong tróc ra trong suốt một hai tuần đầu. Điều này cũng hoàn toàn bình thường và chẳng cần phải chăm sóc da đặc biệt gì cả. Hiện tượng bong tróc da có thể thấy đối với một số trẻ khi sinh; nhất là những trẻ sinh sau ngày dự sinh.
Bớt
Dù có tên gọi như vậy nhưng không phải em bé nào khi sinh ra cũng có bớt. Tuy nhiên, những vùng da màu hồng hoặc đỏ, đôi khi được gọi là vết đốm cá hồi, cũng thường thấy và thường biến mất trong vòng một năm đầu đời. Hầu hết các vết bớt thường xuất hiện ở sau cổ hoặc trên sống mũi, mí mắt, hoặc lông mày, chúng cũng có thể xuất hiện bất cứ ở chỗ nào trên da, nhất là ở những em bé có làn da trắng.
Vết bớt Mông Cổ là những đốm màu xám đen hoặc xanh lam phẳng giống như vết mực xuất hiện trên lưng, mông, hoặc bất cứ nơi nào trên da. Các vết bớt này hầu như luôn phai hoặc biến mất trong một vài năm.
U máu dâu tây hoặc u máu mao mạch là những vết đỏ lồi gây ra bởi nhiều mạch máu giãn nở tập trung dưới da. Các vết bớt này có thể nhạt màu khi sinh và sau đó thành đỏ và lan rộng ra trong những tháng đầu đời. Chúng thường co lại và biến mất mà không cần điều trị gì trong vòng 6 năm đầu.
Bớt rượu vang là những vết bớt to, phẳng màu đỏ tía và không tự hết được.
Bớt màu cà phê sữa, có tên gọi như vậy vì màu nâu nhạt “cà phê sữa” của chúng, xuất hiện trên da của một số đứa trẻ. Những vết bớt này cũng có thể đậm màu hơn (hoặc có thể xuất hiện lần đầu) khi trẻ lớn lên. Người ta thường không quan tâm tới chúng, trừ phi các vết bớt này lớn và trên cơ thể có từ 6 bớt trở lên, có thể là dấu hiệu của một số chứng bệnh nào đó.
Nhiều nốt ruồi nâu hoặc đen thường thấy có tên gọi là bớt sắc tố, cũng có thể thấy khi sinh hoặc xuất hiện hoặc đậm màu hơn khi trẻ lớn lên. Các nốt ruồi lớn hơn hoặc những nốt có vẻ ngoài dị thường nên được bác sĩ khám và điều trị bởi một số cũng có thể cần được tẩy đi.
Chứng phát ban
Một vài chứng phát ban không nguy hại trên da và một số chứng bệnh khác cũng có thể xuất hiện khi sinh hoặc trong suốt một vài tuần đầu tiên. trên mũi và cằm xuất hiện những đốm nhỏ li ti, phẳng, màu vàng hoặc trắng, gọi là mụn đầu trắng và sẽ biến mất trong vài tuần đầu tiên.
Bệnh mồ hôi trộm – nhiều chỗ sưng nhỏ, màu đỏ, lồi thường có “đầu” trắng hoặc vàng – đôi khi được gọi là mụn trứng cá sơ sinh. Mặc dù chứng mồ hôi trộm thường xuất hiện trên mặt và có thể ở những vùng da rộng trên cơ thể, đây là bệnh không gây nguy hiểm gì và sẽ hết trong một vài tuần đầu với chế độ chăm sóc da bình thường.
Tuy có tên y học là ban đỏ nhiễm độc, đây cũng là chứng phát ban không gây nguy hiểm cho trẻ sơ sinh gồm các vết đỏ có nhiều chỗ sưng lồi màu xanh xám hoặc vàng nhạt ở giữa, làm cho đốm ban này giống hình tổ ong và nó thường phát triển dữ dội trong suốt một hai ngày đầu sau khi sinh và biến mất trong vòng một tuần.
Chứng hắc tố có mụn mủ là chứng phát ban ở trẻ sơ sinh, xảy ra chủ yếu ở trẻ da đen, đặc trưng bởi các chỗ sưng lồi hoặc các vết giộp màu nâu đậm nằm rải rác ở cổ, lưng, cánh tay, chân, và lòng bàn tay và thường tự khỏi mà không cần điều trị gì. Ngoài ra, chẳng ngạc nhiên gì khi thấy trẻ sơ sinh bị giộp ngón tay, bàn tay hoặc cánh tay vì bào thai có thể nút được khi vẫn còn nằm trong tử cung.
Bệnh vàng da sơ sinh là căn bệnh làm cho màu da và tròng trắng mắt của bé chuyển sang hơi vàng, đây là chứng bệnh thường thấy mà thường xuất hiện vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 sau khi sinh và tự hết trong vòng từ 1 đến 2 tuần. Chứng vàng da gây ra bởi sự tích tụ sắc tố da cam trong máu, da và các mô khác do gan của bé tạm thời chưa phát triển hoàn thiện nhằm để đẩy chất này ra ngoài cơ thể một cách có hiệu quả. mặc dù người ta cũng nghĩ trẻ bị vàng da ở một chừng mực nào đó và nếu trẻ bị vàng da sớm hơn dự đoán hoặc nồng độ sắc tố da cam của trẻ cao hơn bình thường thì bác sĩ sẽ phải theo dõi trẻ rất cẩn thận.
Làm quen với thiên thần nhỏ của bạn
Những ngày và tuần đầu tiên trong đời của trẻ là khoảng thời gian diệu kỳ và vui sướng của hầu hết những người mới làm bố mẹ. Tuy nhiên, việc chịu trách nhiệm chăm sóc một sinh vật mỏng manh, yếu ớt như thế này có thể sẽ rất đáng sợ đấy, nhất là khi bạn chưa biết, chưa hiểu về dáng mạo và hành vi của trẻ sơ sinh như thế nào. Nếu cảm thấy lo lắng hoặc nghi ngờ về bất kỳ một quan điểm, một khía cạnh nào về cách chăm sóc trẻ thì bạn chớ nên chần chừ tham khảo ý kiến của bác sĩ, các chuyên gia sức khoẻ khác, hoặc các gia đình; bạn bè đã có kinh nghiệm trong việc chăm sóc trẻ sơ sinh nhé.